نظارت اجتماعی از مکاتب
برنامه نظارت اجتماعی از مکاتب(CBM-S) در جولای 2014 به منظور ایجاد هماهنگی بیشتر بین مردم و ادارات دولتی معارف، افزایش شفافیت و پاسخگویی، ارتقای کیفیت خدمات معارف از طریق نظارت اجتماعی، اشتراک گذاری اطلاعات و حل مشترک مشکلات آغاز شد. هدف این برنامه پاسخگویی بیشتر مسئولان، تشویق مردم به حمایت از بخش معارف و حمایت از دادخواهی برای تغییر پالیسی محور در سطوح محلی و ملی است.
برنامه CBM-S موفق شد تا کارت نمره دهی مردمی دیدبان افغانستان (CSC) را که در آن شوراهای مدیریت مکتب (SMS) از طریق ارزیابی خدمات آموزشی، شناسایی مشکلات مکتب و جستجوی فرصت های محلی برای حل مشکلات مکتب، اقدام می کردند توانمند شدند. اگرچه مرحله آزمایشی CSC در ولسوالی جبل سراج ولایت پروان با موفقیت به پایان رسیده است، با این وجود، به دلیل فقدان یک سیستم نظارتی موثر و ماهیت واکنشی شوراهای مدیریت مکتب، دیدبان شفافیت تصمیم گرفت رویکرد خود را تغییر دهد و کارت نمره دهی مردمی را به برنامه نظارت اجتماعی از مکاتب CBM-S تغییر دهد. رویکرد جدید، اعضای جامعه را قادر می سازد تا به طور منظم مکاتب را برای مدت زمان طولانی نظارت کنند و به مدیریت مکتب برای حل مشکلات شان کمک کنند.
میتولوژی برنامه نظارت اجتماعی از مکاتب به شرح زیر است:
در ابتدا، گام حیاتی برای برنامه CBM-S تماس با وزارتخانه های مربوطه و تضمین همکاری آنهاست. در این مرحله، تیم CBM-S با ادارات مربوطه در بخش معارف جلسات مقدماتی خواهد داشت و برنامه را به آنها معرفی خواهد کرد. این رویکرد کاری، برای اطلاع رسانی از توسعه بیشتر برنامه، بسیار مهم است.
به دنبال همکاری مطمئن بین دیدبان شفافیت و وزارت معارف، تیم CBM-S با مقامات محلی تماس خواهد گرفت و رضایت آنها را برای برنامه جلب و حمایت آنها را جلب خواهد کرد.
مشارکت مردم برای اجرای موفقیت آمیز برنامه CBM-S بسیار مهم است. در این مرحله، جوامع مورد هدف بسیج می شوند و نیاز به برنامه ها CBM-S برای اعضای جامعه توضیح داده می شود. سپس، جوامع تشویق می شوند تا افراد واجد شرایط را به عنوان رضاکاران امانتداری یا نماینده مردم برای نظارت بر مکاتب و خدمات آموزشی انتخاب کنند. رضاکاران امانتداری توسط اعضای شوراها انتخاب می شوند.
برای نظارت مؤثر از خدمات تعلیمی، تجهیز رضاکاران امانتداری به مهارت های لازم، ضروری است. پس از انتخاب رضاکاران امانتداری، یک جلسه آموزشی و توجیهی برای آماده سازی آنها برای انجام وظیفه تشکیل می شود. این جلسه آموزشی، مفاهیم اساسی حکومتداری، آگاهی، بسیج مردمی، نظارت و حل مشکلات را پوشش می دهد. پس از فراگیری آموزش ها، ناظران محلی درک درستی از نحوه استفاده از ابزار نظارت و انجام نظرسنجی خواهند داشت.
درک دقیق شرایط موجود، قبل از شروع مداخله ضروری است. این به مجریان (در این مورد سازمان دیدبان شفافیت) امکان می دهد تا ستراتژی های مناسبی را برای اندازه گیری اثربخشی و تأثیر مداخله، پیش نویس کنند. در این مرحله رضاکاران امانتداری پرسشنامه های طراحی شده خاصی را برای ذینفعان خدمات تعلیمی اجرا می کنند و وضعیت موجود را مستند می کنند. سپس، تمام داده‌های جمع‌آوری‌شده، وارد بانک اطلاعات می‌شود و گزارش‌های نظرسنجی مقدماتی(بنیادی) تولید می‌شوند.
نظارت از مکاتب و نظارت بر عملکرد صحیح شورای مدیریت مکتب (SMS) از اهداف اصلی برنامه CBM-S است. همانطور که قبلا ذکر شد، رضاکاران امانتداری حداقل دو بار در هفته از مکاتب بازدید می کنند و فورم های نظارت را خانه پر می کنند. آنها همچنین در جلسات ماهانه SMS شرکت خواهند کرد و نمایندگان مردم را در مورد یافته ها، باخبر می سازند. در این مرحله اطلاعات مکتب جمع آوری و در بانک اطلاعاتی دیدبان شفافیت ثبت می شود. همچنین فورم های نظارت هفتگی و سه ماهه توسط رضاکاران امانتداری تکمیل و ثبت می شود و برگه بازخورد (فیدبک) ماهانه از اطلاعات ثبت شده تهیه و به مدیریت مکتب و نمایندگان مردم ارائه می شود. علاوه بر این، رضاکاران امانتداری تعیین شده، در جلسات SMS شرکت می کنند و عملکرد آنها را نظارت می کنند.
برای گسترش یافته های خود و همچنین به اشتراک گذاری تجربیات خود با دیگران، جلسات رضاکاران امانتداری ماهی یک بار برگزار می شود. این جلسه به رضاکاران امانتداری این فرصت را می دهد تا ایده های خود را مبادله کنند، چالش های مشترک را محدود کرده و به طور مشترک به دنبال راه حل باشند.
این مرحله مهمترین مرحله برنامه CBM-S است. این گروه شامل همه ذینفعان از جمله مسئولان تعلیم و تربیه، نمایندگان مردم و روسای SMS می‌شود، تا مشکلات قریب الوقوع فوری در بخش معارف را در سطح ولایت بررسی کنند. این جلسات به صورت فصلی برگزار می شود.
این سروی با اندازه گیری اثربخشی و تأثیر مداخله به پایان می رسد. نتیجه این سروی به عنوان ورودی برای ارزیابی موفقیت برنامه استفاده خواهد شد.
رضاکاران امانتداری در جلسات ماهانه شورای مدیریت مکتب شرکت می کنند و عملکرد SMS را نیز نظارت می کنند. تمام مراحل نظارت و دستاوردهای نظارت به طور منظم به مردم گزارش می شود. نتایج نظارت نشان می دهد که جلسات SMS در مکاتب مورد هدف، به طور منظم برگزار می شود و مشارکت مردم محلی نیز در شناسایی و رفع مشکلات مکاتب افزایش یافته است.
از زمان آغاز به این برنامه در سال 2014، مردم 757 مکتب را نظارت کرده اند: در بلخ (96)، بامیان (65)، هرات (131)، کابل (97)، کاپیسا (199)، کندز (23)، ننگرهار (76)، پروان (70). در این برنامه 11321 موضوع شناسایی شده است که از این تعداد 55 درصد مشکلات حل شده است که شامل بهداشت در برخی مکاتب، تامین آب، حضور معلمان و شاگردان، فعال شدن شورای مدیریت مکتب، نبود کتاب درسی در برخی مدارس و ساخت دیوارهای احاطوی و حتی ساختمان مکتب در موارد استثنایی، می باشد. با این حال، 5584 مشکل حل نشده باقی مانده است، که شامل ساخت ساختمان مکتب، مسائل مربوط به دیوارهای احاطوی، کتاب های درسی، میز و چوکی یا فرش، آب، کمبود معلمان مسلکی، و لابراتورا ها می شود.
