برنامه نظارت اجتماعی دیدبان شفافیت افغانستان از مراکز صحیِ حسابدهی اجتماعی را از طریق بسیج جامعه و تفتیش های اجتماعی تقویت میکند. این برنامه جوامع را قادر می سازد تا از امکانات صحی که در منطقه آنها فراهم شده، نظارت کنند. هدف این برنامه، توانمندسازی شهروندان در پاسخگو ساختن مقامات و نهادهای کمک رسان و ایجاد شهروندی فعال و مسئولانه از طریق کاهش فاصله میان دولت، کمک کنندگان و جامعه مدنی است. نظارت و گفتگو اجتماعات دخیل در نظارت محلی را در حل مشکلاتشان مستقل تر ساخته است.
این برنامه در سال 1397 با ایجاد 10 شورای محلی (دارای مراکز صحی) در ولایت کابل آغاز شد و به دلیل موفقیت در توانمند سازی شهروندان برای داشتن نقش فعال در ارتقای شفافیت و پاسخگویی، در طول سالهای گذشته گسترش یافت. از سال 1397 بدین سو، حدود 70 مرکز صحی توسط 70 رضاکار دیدبان شفافیت در ولایت های کابل، کاپیسا، ننگرهار، هرات، بلخ نظارت شده است.
دیدبان شفافیت افغانستان با اجتماعات برای شناسایی رضاکاران شفافیت که به نمایندگی از اهالی منطقه از مراکز صحی نظار کنند، کار میکند. رضاکاران از سوی دیدبان شفافیت از سال ها به اینسو آموزش دیده اند و با فراهم آوری مواد آموزشی دقیق و ارائه افزار نظارتی، این قابلیت را در مییابند تا توانایی سنجش کیفیت مراکز صحی و نتایج آن را در جوامع مورد نظر، داشته باشند. سنجش مراکز صحی بر اساس کفایت، پیوستگی و تداوم مواد در کلینیک ها صورت میگیرد.
رضاکاران شفافیت میتوانند شکایات را از طریق ایجاد یک گروه نظارتی (SMG) متشکل از نمایندگان وزارتخانه، رضاکاران شفافیت، اعضای شورای ولایتی، رسانه ها و تمویل کنندگان درج کنند. این هیات نهادهای محلی را حسابده میسازد. علاوه بر این، نظارت منظم بر کلینیک های فعال امکان حصول اطمینان از تاثیر مثبت امکانات صحی بر جامعه را فراهم میکند.
استفاده از این روش، شهروندان را قدرتمند ساخته و موثریت کمکها در سطح محلی را از طریق برنامه نظارت اجتماعی بر فعالیت های صحی و با استفاده از راههای ذیل افزایش میدهد:
همانند دیگر ابتکارات دیدبان شفافیت افغانستان، نظارت اجتماعی از مراکز صحی (CBM-H) با دخیل ساختن مردم در پروسه، مشروعیت اهداف این برنامه را ارتفا میبخشد. در این برنامه، «اجتماع» به وسلیه شوراهای انکشافی جامعه، فعالان جامعه مدنی و ارائه دهندگان خدمات حقوقی تعریف شده است. پس از انتخاب اجتماع، کارمندان دیدبان شفافیت با اهالی آن ملاقات نموده و در رابطه به نظارت و فواید آن وضاحت میدهند.
از هر اجتماع خواسته می شود تا یک رضاکار شفافیت را انتخاب کند. این رضاکار باید ترجیحا باسواد و از اعتبار خوبی در جامعه برخوردار باشد و بتواند هفته وار چندین ساعت رضاکارانه بر مراکز صحی نظارت کند.
پس از انتخاب، تمام رضاکاران شفافیت توسط کارکنان دیدبان شفافیت آموزشهای فنی و اجتماعی را دریافت می کنند. آموزش اجتماعی شامل مفاهیم اساسی آگاهی از فساد، بسیج جامعه و حل مشکلات می شود. آموزش فنی شامل (روندنما، فورمهای نظارتی، رهنمودها، نحوه برگزاری جلسات، شناسایی و حل مشکلات) می باشد. این برنامه آموزشی، نحوۀ استفاده از ابزارهای نظارتی ارائه شده، انجام نظرسنجی ها، پیگیری چک لیست ها و جمع آوری اطلاعات را به رضاکار شفافیت می آموزاند.
سپس رضاکار شفافیت از مقامات ولایتی و ریاست صحت عامه می طلبد تا اطلاعات سایر اسناد کلینیک های صحی را در اختیار او قرار دهند. رضاکاران شفافیت پس از جمع آوری اسناد کلینیکها، یک نظرسنجی اساسی از جامعه را انجام می دهند. آنها با 20 تن از پاسخ دهندگانی که در کلینیک ذینفع هستند، مصاحبه می کنند. این نظرسنجی به معرفی برنامه نظارت اجتماعی و جمع آوری اطلاعات مربوط به دانش و مشارکت جامعه در کلینیک کمک می کند.
دیدبان شفافیت افغانستان نمایش سینمای سیار را یک بار برای هر محله در یک کلینیک برگزار می کند تا جامعه در مورد مبارزه با فساد اطلاعات حاصل کند. این نمایش توسط رهبران و رضاکاران شفافیت برگزار می شود.
رضاکار شفافیت دو بار در هفته به کلینیک مراجعه کرده و با رئیس مرکز صحی ملاقات میکند. در ضمن، محیط، خدمات، صفائی و کیفیت مواد مورد استفاده بیماران را بررسی می کند. و در صورت آشکار شدن مشکلات، مشکلات را شناسائی نموده آنها را با سر تیم رضاکاران شفافیت و هماهنگ کنندۀ ولایتی دیدبان شفافیت شریک ساخته، نخست تلاش می کنند تا مشکلات را حل کنند. سپس، مشکلات را بررسی کرده، آنها را با ریاست صحت به منظور حل شریک ساخته و ریاست صحت را برای حل مشکل متقاعد کنند.
نظارت بر فعالیت های صحی و مراقبت از کارآیی شورای مدیریت صحت(HMS) از اهداف اصلی برنامه نظارت اجتماعی از مراکز صحی (CBM-H) است. چنانچه قبلاً آورده شد، رضاکاران شفافیت حداقل دو بار در هفته به کلینیک ها مراجعه نموده فورم های نظارتی را پر می کند. آنها همچنین در جلسات ماهانه شورای مدیریت صحت، اشتراک می کنند و نمایندگان جامعه را در مورد یافته ها بروز رسانی می کنند. در این مرحله اطلاعات کلینیک جمع آوری و درج دیتابیس می شود. همچنین، فورم های نظارتی هفته وار و ربعوار توسط داوطلب شفافیت پر شده و در دیتابیس ثبت می شوند. همچنان راپور بازخورد ماهانه از اطلاعات ثبت شده تهیه و به مدیریت صحت و نمایندگان جامعه ارائه می شود. علاوه بر این، رضاکاران موظف شفافیت در جلسات شورای مدیریت صحت اشتراک نموده از کارکرد آن نظارت می کنند.
جلسه بازخورد جامعه، گردهمایی است که رضاکاران شفافیت بازخورد فعالیتهای خویش را به اجتماع مربوطه ارائه می کنند. این جلسه ماهانه یک بار در کلینیک توسط رضاکاران شفافیت برگزار میشود.
لطفاً برای جزئیات بیشتر در مورد این برنامه و دسترسی به روندنمای نظارت جامعه محور-صحت، به سایت www.communitymonitoring.org مراجعه کنید.
